Berlinski zid, rasut po svetu

Nema više podeljenog Berlina, ni dve Nemačke. Komadi betona iz 155 kilometara dugačke građevine koja ih je 28 godina razdvajala sada su – suveniri. Ima ih čak i u sedištu CIA

Berlinski zid... i njegovi današnji ostaci

Danas je od samog Berlinskog zida malo toga ostalo. Najveći deo je, nakon rušenja, uklonjen od juna 1990. do novembra 1991. Krupniji komadi su ustupljeni ili prodati muzejima i kolekcionarima širom sveta, a na aukciji koju je 1990. organizovalo državno preduzeće za spoljnu trgovinu Nemačke Demokratske Republike, 360 segmenata zida su kupile razne međunarodne organizacije, kompanije, pa i hoteli (na primer „Metropol palas“ iz Monaka).

Mnogi delovi Berlinskog zida odneti su u SAD i sad su, recimo, u sedištu agencije CIA u Lengliju, u Ministarstvu spoljnih poslova, u umetničkoj kolekciji „Microsofta“, u bibliotekama Ronalda Regana i Ričarda Niksona u Kaliforniji, u Muzeju Džordža Buša u Teksasu, na nekoliko univerziteta, pa čak i u muškom toaletu jednog kasina u Las Vegasu!

U Berlinu ih možete kupiti, naravno one najsitnije, spakovane u providne plastične kesice i sa potvrdom da su u pitanju originali, u Muzeju zida ili u mnogobrojnim prodavnicama suvenira.

Sastanak kod „Čarlija“

U potragu za ostacima zida krenuli smo prateći uputstva iz mape, u kojoj se navodi 14 takvih odredišta (pored nekolicine krstova postavljenih na mestima gde su istočni Nemci poginuli u pokušaju da prebegnu na Zapad). Odabrali smo one najzanimljivije: „Galeriju istočne strane“ (uz reku, pored Oberbaumbrika), jedan duži segment (oko 80 metara) pored Potsdamer placa, dva osmatračka tornja (u Aleji Puškina i u Kiler štrase) i nezaobilaznu „tačku Čarli“ – stražarsku kućicu na nekadašnjem graničnom prelazu u Fridrihštrase.

„Galerija istočne strane“ predstavlja možda najveću izložbu slika na otvorenom prostoru u svetu: desetak kilometara dugačak zid u Milenštrase, koji se nekada sa istočne strane protezao siv i sumoran (dok je sa zapadne bio obojen i išaran grafitima), oslikalo je stotinak umetnika iz raznih zemalja, poneto oduševljenjem nakon rušenja ovog simbola neslobode i terora. Poslednjih godina su, nažalost, mnogi od ovih prizora izbledeli ili nestali ispod grafita i potpisa turista koji su, valjda, mislili da će tako i sami postati deo „istorije zida“.

„Tačka Čarli“ je ime dobila po američkom načinu označavanja mesta po abecednom redu – prethodili su joj granični prelazi Alfa i Bravo.

Originalna stražarska kućica je, u stvari, sklonjena iz Fridrihove ulice još juna 1990, a ova sadašnja je postavljena na njenom mestu avgusta 2000. godine. Pored nje je i velika tabla sa upozorenjem, na engleskom, ruskom i nemačkom jeziku: „Vi sad napuštate američki sektor“. Fotografisanje kraj table je besplatno (ukoliko uspete da se probijete kroz gomilu turista koji neprekidno opsedaju „čekpoint Čarli“), ali za snimak sa dvojicom vojnika – u ruskoj i američkoj vojnoj uniformi tog vremena – morate platiti.

Staza smrti i novi početak

U blizini je otvoren i istoimeni muzej, nazvan još i „Muzej zida“, u kojem se, za desetak evra, pored ostalog možete upoznati sa istorijatom Berlinskog zida, događajima vezanim za podelu Nemačke i vreme „hladnog rata“ i saznati više o međunarodnoj nenasilnoj borbi za ljudska prava. Nama je, međutim, ubedljivo najprivlačnija bila izložba predmeta koje su žitelji Istočne Nemačke koristili kako bi preko, ispod i iznad zida prebegli na Zapad. Neka su bekstva bila uspešna, druga nisu, ali su u svakom slučaju sva bila veoma hrabra, drska i maštovita, pa čak i duhovita, kao ono u slučaju prebega koji je isekao stranice nekoliko manjih kofera kako bi dobio dovoljno prostora da se tu smesti, spojio ih i smestio na policu u kupeu voza. Niko nije posumnjao da se u naizgled ovlašno naslaganom prtljagu skriva odrastao čovek.

U početku su ljudi pokušavali da savladaju zid iskačući kroz prozor stambenih zgrada koje su se o njega oslanjale, ali su one ubrzo bile srušene i između istočnog i zapadnog sektora nastao je brisan prostor, ničija zemlja, poznata i kao „staza smrti“. Bila je minirana, a one koji su nekakvim čudom preživeli mine dočekali su meci sa osmatračkih kula. Kao najpoznatiji neuspešni prebeg pominje se Peter Fehter, tinejdžer, koji je 17. avgusta 1962. godine pokošen rafalima i ostavljen da do smrti iskrvari na bodljikavoj žici, naočigled zapadnih medija. Američki vojnici nisu mogli da mu pomognu jer se nalazio u sovjetskom sektoru, a istočnonemački mu nisu prišli iz straha da na njih ne pripucaju Amerikanci.

Navodi se oko 5.000 uspešnih bekstava iz Istočnog u Zapadni Berlin, među njima mnoštvo onih koji su preskakali bodljikavu žicu, kopali tunele, klizili po razapetoj žici, preletali zid vazdušnim jedrilicama i balonima, krili se u lažnom podu ili prepravljenom prtljažniku automobila… Tomas Kruger se proslavio kad je pobegao iz Istočne Nemačke lakim avionom za obuku mladih vojnika. Jedan posebno dovitljiv Nemac pokušao je bekstvo posebno konstruisanom mini-podmornicom, dok se drugi „podvukao“ svojim veoma niskim sportskim kolima ispod barikade u „tački Čarli“.

Tu, gde se pre svega dvadeset godina prelazak sa jedne na drugu stranu ulice plaćao životom, i gde su se američki, ruski i nemački vojnici posmatrali preko nišana puške, sad se mladi Amerikanci, Rusi i Nemci veselo gurkaju pred tezgama sa uspomenama na neko za njih daleko vreme, isprobavaju šapke, šlemove i kačkete sa starim vojnim oznakama, ispijaju „koka kolu“, i na upakovane delove Berlinskog zida gledaju tek kao na još jedan suvenir sa letnjeg odmora.

------------------------------------------------

Noć kad je skinuta Gvozdena zavesa

Berlinski zid, 155 kilometara dugačku i 3,6 metara visoku ogradu od betona, gvožđa i bodljikave žice, koji je gotovo tri decenije odvajao Zapadni Berlin od Istočnog, podigle su 1961. godine vlasti Nemačke Demokratske Republike da bi sprečile dalje bekstvo svojih državljana u Saveznu Republiku Nemačku, odnosno na Zapad. Više od 2,6 miliona istočnih Nemaca, od ukupno 17 miliona, napustilo je zemlju pod sovjetskom vlašću od 1949. i 1961. godine (pored ostalih, samo u jednom danu je prebegla cela matematička katedra Lajpciškog univerziteta).

Punih 28 godina bio je simbol „hladnog rata“ i života u nemaštini, neslobodi i tiraniji iza gvozdene zavese, da bi 1989. njegovo rušenje označilo kraj komunističke diktature na Starom kontinentu i uspon novih evropskih demokratija.

Noć u kojoj su se žitelji dva Berlina uz suze, osmehe i zagrljaje spojili nad ruševinama omraženog zida najavila je i ujedinjenje pocepane Nemačke, proširenje Evropske unije na istok i nove nade za sve one očajne i zastrašene pojedince koji su do tog 9. novembra 1989. godine mogli samo da maštaju o životu „s druge strane ograde“ .

------------------------------------------------

Statistika užasa

Ukupna dužina zida oko Zapadnog Berlina je iznosila 155 km
Granica između istočnog i zapadnog dela grada je bila 43,1 km

Deo zida izrađen od 45.000 ojačanih betonskih ploča (podignut od 1975. do 1980. godine) bio je dugačak 106 km, visine 3,6 metara, širine 1,2 metara i koštao je oko 16 miliona istočnonemačkih maraka.

Ograda sa bodljikavom žicom je bila dugačka 66,5 km
Uz zid su bile izgrađene 302 osmatračke kule i 20 bunkera
Rovovi koji su sprečavali prolaz vozila bili su dužine 105,5 km

Od 13. avgusta 1961. do 9. novembra 1989. godine 171 osoba je poginula u pokušaju da pređe zid, a 200 je ranjeno mecima. Prva žrtva je bio Ginter Litvin, ustreljen 24. avgusta 1961, a poslednja Kris Guefroj, ubijen 6. februara 1989.

----------------------------------------------

Podeljeni grad

Berlinski zid je raspolutio grad na dva približno jednaka dela, Istočni i Zapadni, okružujući ovaj potonji nepropusnom barijerom koja je od njega načinila svojevrsno ostrvo, „strano telo“ usred teritorije Nemačke Demokratske Republike. U istočnom delu su se, pored ostalih, našli Brandenburška kapija, Pergamonski muzej, stara Gradska kuća i Aleksanderplac, a u zapadnom čuvena memorijalna crkva cara Vilhelma i Rajhstag (današnji Bundestag, odnosno parlament).

Izvor: Politika